ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ 9320 – ΔΑΣΗ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΧΑΡΟΥΠΙΑΣ (OLEA AND CERATONIA FORESTS)

Θερμό – Μεσογειακά δάση κυριαρχούμενα από δενδρώδη είδη Olea europaea subsp. sylvestris, Ceratonia siliqua, Pistacia lentiscus, Myrtus communis. Περιλαμβάνει και τα παρεμφερή οικολογικώς δάση με Olea europaea subsp. cerasiformis και Pistacia atlantica των Κανάριων νησιών [2,5].

Ο τύπος οικοτόπου περιλαμβάνει φυσικά και ημιφυσικά σκληρόφυλλα δάση και θαμνώνες με κυριαρχία ενός από τα είδη Olea europaea subsp. sylvestris, Ceratonia siliqua, Pistacia lentiscus ή συγκυριαρχία μεταξύ τους. Όλα τα ξυλώδη είδη που εμφανίζονται είναι προσαρμοσμένα στις δυσμενείς υγρασιακά συνθήκες [2,5].

Άλλες ταξινομήσεις

EUNIS G2.4 Olea europaea – Ceratonia siliqua woodland [7]

European forest types 6.9.2 Olive-carob forest [6]

Palearctic Habitat Classification 45.1 Olive-carob forests, 33.12 Olive and lentisc matorral, 32.21 Thermo-Mediterranean brushes, thickets and heath-garrigues [4]

Εξάπλωση

Πρόκειται για ευρέως εξαπλούμενο τύπο οικοτόπου σε ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη, συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Αφρικής. Στην Ελλάδα εμφανίζεται στις θερμότερες παραλιακές περιοχές της κεντρικής και νότιας ηπειρωτικής χώρας, ενώ είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική η παρουσία του στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Εμφανίζεται σε 60 περιοχές του Δικτύου Natura 2000 καλύπτοντας έκταση  49.893 στρεμμάτων [1,2,3,8].

Φυσιογνωμία

Συνήθως, ο τύπος οικοτόπου 9320 εμφανίζεται με τη μορφή μικτών θαμνώνων με αγριελιές, σχίνα, χαρουπιές και άλλα συνοδά αειθαλλή είδη. Σπανιότερα και μόνο στις ευνοϊκότερες εδαφοκλιματικές συνθήκες ή όπου εκλείπουν οι πιέσεις, οι συστάδες φθάνουν το ύψος των δέντρων [2].

 Χλωριδική σύνθεση

Ξυλώδη είδη: Olea europaea, Ceratonia siliqua, Pistacia lentiscus, Phillyrea latifolia, Quercus coccifera, Calycotome villosa, Myrtus communis.

Ποώδη είδη: Arisarum vulgare, Asphodelus ramosus, Prasium majus, Drimia (= Urginea)  maritima [2,11].

Οικολογία

Ο τύπος 9320 εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε αβαθή και άγονα ασβεστολιθικά εδάφη, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και περίπου τα 500 μ. υψόμετρο. Η ανθεκτικότητα στην ξηρασία μέσω μορφολογικών και φυσιολογικών προσαρμογών είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των ειδών που εμφανίζονται στον τύπο αυτό [2,3,8].

Οικονομική αξία

Αν και στο παρελθόν, τα δάση και οι θαμνώνες του τύπου οικοτόπου 9320 χρησιμοποιήθηκαν  εκτενώς για ξύλευση και πιο συγκεκριμένα για την παραγωγή καυσόξυλων και ξυλοκάρβουνων, σήμερα η απόληψη ξύλου είναι σχεδόν μηδενική. Η οικονομική αξία του τύπου οικοτόπου αφορά χρήσεις όπως η βόσκηση, η μελισσοκομία και η αναψυχή. Σημαντική κατά το παρελθόν υπήρξε και η συλλογή των καρπών της χαρουπιάς [3,8].

Διαχείριση

Οι τρέχουσες πρακτικές στη διαχείριση του τύπου οικοτόπου 9320 αφορούν, είτε στη βόσκηση για παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων είτε στην προστασία και διατήρηση του τύπου οικοτόπου για την προστατευτική και αισθητική αξία του. Η υποβόσκηση των περιοχών αυτών μπορεί να οδηγήσει σε πύκνωση της βλάστησης και να οδηγήσει σε αλλαγή της σύνθεσής της [3].

Κατάσταση διατήρησης

Η κατάσταση διατήρησης του τύπου οικοτόπου κρίνεται ικανοποιητική σύμφωνα με την 3η εξαετή έκθεση αναφοράς σε εφαρμογή του άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43 για τους Οικοτόπους [9].

Πιέσεις και απειλές

Στις κυριότερες πιέσεις που εντοπίστηκαν είναι η ξύλευση, οι δραστηριότητες αναψυχής, οι πυρκαγιές, η μετατροπή τους σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, η εισβολή ξενικών χωροκατακτητικών ειδών, μεταβολές στις αβιοτικές παραμέτρους και η φυσική διαδοχή με αποτέλεσμα την αλλαγή της σύνθεσης των ειδών. Στις απειλές συγκαταλέγονται οι γεωργικές καλλιέργειες και οι αλλαγές στις πρακτικές τους, η βόσκηση, η εκτροφή ζώων, η δασική διαχείριση, η κατασκευή δρόμων, η επέκταση των κατοικούμενων περιοχών, οι απορροές, η θήρα, η ρύπανση του εδάφους, η εξέλιξη των φυτοκοινωνιών και οι πυρκαγιές [2,9].

Γενική βιβλιογραφία

1. Arvela, M., Bailly Maitre, J., Evans, D., Mac Sharry, B. & M. Aronsson. Pre-scoping Document for the Natura 2000 Seminar at the Mediterranean Region. http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/platform/knowledge_base/135_mediterranean_region_en.htm#NBP
2. Ντάφης, Σπ., Παπαστεργιάδου, Ε, Λαζαρίδου, Ε, Τσιαφούλη, Μ. 2001. Τεχνικός Οδηγός Αναγνώρισης, Περιγραφής και Χαρτογράφησης Τύπων Οικοτόπων της Ελλάδας. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ).
3. Ντάφης, Σπ. 2010. Τα δάση της Ελλάδας. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. 192 σελ.
4. Devillers, Pierre & Devillers-Terschuren, Jean. A classification of Palearctic habitats. Council of Europe, Strasbourg: Nature and environment, No 78.
5. European Commission. 2013. Interpretation Manual of European Union Habitats -EUR28
6. 2006.  European forest types – Categories and types for sustainable forest management reporting and policy. EEA Technical report No 9/2006. European Environment Agency, Copenhagen, Denmark.
7. European Environmental Agency Habitat types search. http://eunis.eea.europa.eu/habitats.jsp
8. San-Miguel-Ayanz, J., de Rigo, Daniele, Caudullo, Giovanni, Houston Durant, Tracy, Mauri, Achille. Eds. 2016. European Atlas of Forest Tree Species. (Eds.) Publication Office of the European Union, Luxembourg. ISBN: 978-92-79-36740-3. DOI: 10.2788/038466

Ειδική βιβλιογραφία

9. ort on the main results of the surveillance under article 17 for annex I habitat types (Annex D). Code 9320. Olea and Ceratonia http://cdr.eionet.europa.eu/Converters/run_conversion?file=gr/eu/art17/envxrm90g/GR_habitats_reports-20190731-130055.xml&conv=589&source=remote#9320
10. Χάρτης εξάπλωσης και εύρους εξάπλωσης τύπου οικοτόπου 9320. http://www.biodiversity-info.gr/images/DOCUM/3rd_Art17_Report/Habitat_types/terrestrial/maps/9320_map.pdf

Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά

Πουλής, Γ., Κακούρος, Π., Καψάλης Δ. & Βασιλική Χρυσοπολίτου. Πληροφοριακό δελτίο τύπου οικοτόπου 9320 στην Ελλάδα. Έργο ForestLife – Οικοδόμηση συνεργασιών, ανάπτυξη δεξιοτήτων και ανταλλαγή γνώσεων για τα δάση του Δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα.