Τα αγροδασικά συστήματα, σύμμαχοι στη διατήρηση των δασών και της φύσης
Τα αγροδασικά συστήματα είναι ένα από τα παλαιότερα συστήματα χρήσης γης της Μεσογείου. Το ανάγλυφο και η στενότητα χώρου ώθησαν από την αρχαιότητα στη χρήση της ίδιας επιφάνειας για την παραγωγή προϊόντων από δασικά είδη, παράλληλα με τη γεωργική ή την κτηνοτροφική χρήση. Σήμερα, πληθώρα στοιχείων δείχνουν ότι πολλά από τα δάση στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα διαδέχτηκαν δασολιβαδικά συστήματα. Σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε το ερευνητικό έργο AGFORWARD (http://www.agforward.eu), η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά κάλυψης από αγροδασικά συστήματα, κυρίως δασολιβαδικά σε δασικές εκτάσεις δημόσιες και δημοτικές (βλ. σχετ. http://www.agforward.eu/index.php/gr/current-extent-and-trends-of-agroforestry-in-the-eu27.html)
Πολλές από τις εκτάσεις αυτές είναι πολύτιμες για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όχι μόνο των ειδών που ζουν αποκλειστικά σε αυτές, αλλά και ειδών που φωλιάζουν στα γειτονικά δάση, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τα αρπακτικά πουλιά. Πολλοί δασικοί τύποι οικοτόπων εμφανίζονται να συμμετέχουν σε τέτοια συστήματα, σε μερικές δε περιπτώσεις εμφανίζουν σε αυτά ιδιαίτερα επιθυμητή δομή, υψηλή βιοποικιλότητα και αυξημένη ανθεκτικότητα σε πιέσεις και απειλές. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί το δάσος της υψηλής αρκεύθου (Juniperus excelsa) στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών που ανήκει στον τύπο οικοτόπου προτεραιότητας 9560 – Ενδημικά δάση με Juniperus spp. και για τη διατήρηση του οποίου υλοποιείται και σχετικό έργο LIFE-Nature (www.junex.gr). Πιο γνωστά συστήματα αυτής της μορφής είναι τα βοσκόμενα δάση δρυός, ιδιαίτερα του πρίνου στη Νότια Ελλάδα, οι εκτάσεις με ελιά και χαρουπιά, παραποτάμια δάση κ.ά.
Αρχείο ΕΚΒΥ/Π. ΚακούροςΧαρουπιές σε παλιό ελαιώνα στη Λακωνία – Τύπος οικοτόπου 9320
Τα κατάλληλα μέτρα διατήρησης και διαχείρισής τους όχι μόνο συμβάλλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, αλλά λειτουργούν και ευεργετικά για τη συνοχή των επιμέρους περιοχών αλλά και του Δικτύου Natura 2000 συνολικά. Πέραν της διατήρησης της βιοποικιλότητας, τα αγροδασικά συστήματα χαρακτηρίζονται από την ικανότητα παροχής πολλαπλών υπηρεσιών στην ίδια έκταση (εκτός από βοσκήσιμη ύλη, τεχνητή ξυλεία και καυσόξυλα, πασσάλους, φλοιό, φρούτα, καρπούς και φύλλωμα για τα ζώα, νέκταρ ή γύρη για τις μέλισσες κ.λπ.).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτός από την έρευνα για τη διατήρηση και αύξηση των αγροδασικών συστημάτων στηρίζει και την εκπαίδευση για αυτά έμμεσα (π.χ. μέσω του Θερινού Σχολείου στις Πρέσπες το καλοκαίρι του 2016 http://www.junex.gr/index.php/el/draseis/epikoinonias/53-5) ή άμεσα, μέσω έργων όπως το AGROF-MM (http://agrofmm.eu/). Στηρίζει επίσης την επέκτασή τους σε γεωργικά εδάφη μέσω ειδικών ενισχύσεων από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλής αξίας. Στα συστήματα αυτά εμφανίζεται ένα ευρύ πεδίο συνεργειών μεταξύ του αγροτικού τομέα και των πολιτικών για τη φύση, τη βιοποικιλότητα και την αειφορία που είναι σκόπιμο να καλλιεργηθεί.
Αυτή είναι άλλωστε και η διεθνής τάση. Η διεθνής κοινότητα υπό την πίεση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής και των κινδύνων για την ασφάλεια παραγωγής τροφίμων ανακαλύπτει ξανά αγροδασικά συστήματα και προωθεί τη διατήρηση και επέκτασή τους σε γεωργικά εδάφη (βλ π.χ. http://www.fao.org/in-action/forest-landscape-restoration-mechanism/en/, http://infoflr.org/).
